Παρόλο που
οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν πρώτοι τον όρο καρκίνος για τη
συγκεκριμένη νόσο, φαίνεται ο καρκίνος να εντοπίζεται σε ακόμη
παλαιότερες περιόδους.
Έχουν βρεθεί στοιχεία για ένα τύπο καρκίνου των
οστών, το οστεοσάρκωμα, σε οστά κεφαλής και αυχένα σε μούμιες
στην Αρχαία Αίγυπτο.
Έχει ακόμη
βρεθεί και περιγραφή της συγκεκριμένης νόσου σε πάπυρο ο οποίος
υπολογίζεται να γράφτηκε το 1600 π.Χ. Στον πάπυρο αναφέρονται 8
περιπτώσεις όγκων ή ελκών στο στήθος οι οποίοι αντιμετωπίζονταν με
καυτηριασμό, το λεγόμενο «τρυπάνι της φωτιάς».
Στον πάπυρο αναφέρονταν
ότι η νόσος δεν είχε θεραπεία. Για τους αρχαίους Αιγυπτίους ο καρκίνος
ήταν η τιμωρία από τους Θεούς για ασεβείς και αμαρτωλές πράξεις. Τα
κείμενα του Ιπποκράτη όμως είναι αυτά που για πρώτη φορά ονομάζουν αυτή
τη νόσο καρκίνο. Η αιτιολογία της βασίστηκε στη θεώρηση του Ιπποκράτη
το 460-370 π.χ. για τους 4 χυμούς (αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μαύρη
χολή).
Σε
φυσιολογικές συνθήκες οι χυμοί αυτοί βρίσκονται σε ισορροπία, όταν όμως
συσσωρεύεται υπερβολική ποσότητα μαύρης χολής σε συγκεκριμένα μέρη του
σώματος, δημιουργείται ο καρκίνος. Αυτή η θεωρία υποστηρίχθηκε για
πολλούς αιώνες μέχρι περίπου του 1300 μ.Χ. Η θεωρία των χυμών έφτασε στη
Ρωμαϊκή εποχή, όπου την υιοθέτησε και τη διέδωσε ο διάσημος γιατρός
Γαληνός.
Η μακρόχρονη διατήρηση της οφείλεται στην αυστηρή απαγόρευση
μελέτης του ανθρώπινου σώματος, που είχε επιβληθεί το συγκεκριμένο
διάστημα για θρησκευτικούς λόγους. Για όλα αυτά τα χρόνια και για πολλά
αργότερα η νόσος θεωρούνταν ανίατη ασθένεια ακόμη και αν υποβάλλονταν ο
ασθενής σε κάποιου είδους χειρουργική επέμβαση, αφαίρεσης του όγκου.
Κατά τον 15ο
αιώνα, άρχισαν να χρησιμοποιούνται πιο επιστημονικές μέθοδοι στη μελέτη
των ασθενειών. Το 1628 άρχισε να χρησιμοποιείται η μέθοδος της αυτοψίας
όπου αποκάλυψε πολλά στοιχεία για το ανθρώπινο σώμα και την κυκλοφορία
του αίματος μέσα από την καρδιά και τα υπόλοιπα όργανα.
Το 1761 ο
Morgagni χρησιμοποίησε πρώτος τη νεκροψία για να συνδέσει παθολογικά
ευρήματα με την αρρώστια που έπασχε ο ασθενής. Αυτή η μέθοδος έθεσε τα
θεμέλια για την επιστημονική μελέτη του καρκίνου και την ανάπτυξη της
επιστήμης της ογκολογίας.
Την ίδια περίπου περίοδο ο σκοτσέζος John
Hunter (1728-1793) πρότεινε ότι κάποιοι τύποι καρκίνου μπορούν να
αφαιρεθούν χειρουργικά, αυτοί που δεν έχουν «εισβάλει» σε κάποιο ιστό.
Αλλά μόνο έναν αιώνα αργότερα αναπτύχθηκε η μέθοδος της αναισθησίας που
επέτρεπε την ανάπτυξη των μεθόδων χειρουργικής επέμβασης. Εκείνη την
περίοδο επικρατούσε η θεωρία λέμφου (υγρό που κυκλοφορεί στο σώμα μέσω
του λεμφικού συστήματος) για την αιτιολογία του καρκίνου, η οποία
υποστήριζε ότι η δημιουργία του καρκίνου είναι αποτέλεσμα της αλλαγής
της πυκνότητας και σύστασης της λέμφου.
Τον 19ο
αιώνα γεννήθηκε και η επιστημονική ογκολογία μέσα από τη συστηματική
πλέον χρήση του μικροσκοπίου και την ανάδυση της επιστήμης της
κυτταρικής παθολογίας από τον Rudolf Virchow. Αυτή η μέθοδος επέτρεψε τη
μελέτη ανθρώπινων ιστών που αφαιρέθηκαν από χειρουργική επέμβαση, και
έτσι δίνονταν η δυνατότητα για σαφή διάγνωση. Έτσι άρχισε να
υποστηρίζεται ότι ο καρκίνος αποτελείται από κύτταρα αλλά όχι όμως από
φυσιολογικά. Ο Virchow παρόλ’ αυτά υποστήριξε ότι όλα τα κύτταρα ακόμη
και τα καρκινικά προέρχονται από άλλα κύτταρα και αντιπρότεινε τη θεωρία
της χρόνιας ενόχλησης αλλά και της μεταφοράς του καρκίνου σαν υγρό μέσα
στο σώμα.
Διάφορες
θεωρίες αναπτύχθηκαν παράλληλα με την ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης
κατά την διάρκεια των αιώνων. Μια θεωρία τον 17ο με 18ο αιώνα, πίστευε
το ότι ο καρκίνος είναι μεταδοτική νόσος. Νόσος η οποία προκαλείται από
παράσιτα στο σώμα, όπως κάποιο σκουλήκι που είναι υπεύθυνο για τον
καρκίνο του στομάχου. Γεγονός που οδήγησε στην απομάκρυνση του πρώτου
αντικαρκινικού νοσοκομείου από το κέντρο του Παρισιού το 1779, ώστε να
μην μολυνθεί ο υγιής πληθυσμός.
Από τα τέλη
του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα, πίστευαν στην θεωρία, ότι ο
καρκίνος προκαλείται από κάποιο τραύμα. Πολλοί επιστήμονες πίστευαν ότι ο
καρκίνος προκαλείται από την επιδείνωση κάποιου τραύματος.
Εγκαταλείφθηκε σύντομα αυτή η θεωρία, μετά από αποτυχημένες προσπάθειες
πρόκλησης καρκίνου σε πειραματόζωα με τραυματισμό.
Το 1911 ο
Peyton Rous στο Ινστιτούτο Rockefeller της Νέας Υόρκης, για πρώτη φορά
περιέγραψε το σάρκωμα στα κοτόπουλα. Αργότερα έγινε γνωστός ο ιός με την
ονομασία, σάρκωμα του Rous. Για αυτή του την εργασία πήρε το βραβείο
Νόμπελ το 1968. Το 1915 σε πανεπιστήμιο του Τόκιο, εργαστηριακά
απομονώθηκε για πρώτη φορά ο καρκίνος, σε πειραματόζωα και συγκεκριμένα
στο δέρμα των ποντικών.
Πιο
πρόσφατα, η κωνική θεωρία υποστηρίζει ότι αρχικά συμβαίνει μια μετάλλαξη
σε ένα και μοναδικό κύτταρο, το οποίο πολλαπλασιάζεται και δίνει ένα
«κλώνο» πανομοιότυπων κυττάρων, τα οποία σχηματίζουν την καρκινική μάζα.
Είναι μια θεωρία που υποστηρίζεται από μεγάλο μέρος των επιστημόνων που
ασχολούνται με την έρευνα του καρκίνου.
Όλους αυτούς
τους αιώνες η πεποίθηση ότι ο καρκίνος είναι μία ανίατη ασθένεια
ακολουθούσε τις διάφορες θεωρίες και αυτό ήταν που ενίσχυσε τόσο πολύ το
φαινόμενο της «καρκινοφοβίας» που επικρατεί στον κοινό νου. Πλέον η
επιστήμη έχει απομυθοποιήσει πολλές από αυτές τις αντιλήψεις και
έχει κατορθώσει να διαμορφώσει μία πιο σαφή εικόνα τόσο για τη φύση της
νόσου όσο και για τα αίτιά της.
