| Αναζητήσεις

75 χρόνια τώρα, οι μέλλουσες μαμάδες στη Φινλανδία παίρνουν από το κράτος ένα κουτί. Είναι ένα αρχικό σετ από ρούχα, σεντόνια και παιχνίδια που μπορεί ακόμη και να χρησιμοποιηθεί ως κρεβάτι. Και ορισμένοι λένε πως έχει βοηθήσει τη Φινλανδία να επιτύχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας στον κόσμο.

Το κουτί αυτό αποτελεί παράδοση από τη δεκαετία του 1930 και έχει σχεδιαστεί για να δώσει σε όλα τα παιδιά στη Φινλανδία, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό τους, μία ίση ευκαιρία στο ξεκίνημα της ζωής τους. Το πακέτο μητρότητας – το οποίο παρέχεται δωρεάν από την κυβέρνηση – είναι διαθέσιμο σε όλες τις μέλλουσες μητέρες. Περιέχει φορμάκια, έναν υπνόσακο, τα απαραίτητα για έξω, βρεφικά προϊόντα μπάνιου, καθώς και πάνες, σεντόνια και ένα μικρό στρώμα. Με το στρώμα στον πάτο του κουτιού, το κουτί μεταμορφώνεται στο πρώτο κρεβάτι του μωρού. Πολλά παιδιά, ανεξαρτήτως κοινωνικού υπόβαθρου, παίρνουν τον πρώτο τους υπνάκο ασφαλή, μέσα στους τέσσερις χαρτονένιους τοίχους αυτού του κουτιού. Οι μητέρες μπορούν να επιλέξουν αν θα πάρουν το κουτί ή ένα συμβολικό ποσό, αυτή τη στιγμή ύψους 140€, το 95% όμως επιλέγουν το κουτί γιατί αξίζει πολλά περισσότερα. Η παράδοση αυτή κρατάει από το 1938. Αρχικά, το σχέδιο εφαρμόστηκε για οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων, αλλά αυτό άλλαξε το 1949. «Δεν το έκαναν απλά διαθέσιμο για όλες τις μέλλουσες μητέρες, η νέα νομοθεσία όριζε πως για να πάρουν τα χρήματα ή το κουτί μητρότητας, οι μητέρες θα έπρεπε να επισκεφθούν ένα γιατρό ή μία δημοτική κλινική προγεννητικού ελέγχου πριν από τον τέταρτο μήνα της εγκυμοσύνης τους», λέει η Heidi Liesivesi, η οποία εργάζεται στην Kela – το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων της Φινλανδίας. Έτσι το κουτί παρείχε στις μητέρες όσα θα μπορούσαν να χρειαστούν για τη φροντίδα του μωρού τους, βοήθησε όμως παράλληλα να οδηγηθούν οι εγκυμονούσες στα χέρια των γιατρών και των νοσοκόμων στο εκκολαπτόμενο κράτος πρόνοιας της Φινλανδίας. Το 1930 η Φινλανδία ήταν μία φτωχή χώρα και η βρεφική θνησιμότητα ήταν υψηλή – πέθαιναν 65 μωρά στα 1000. Τα στατιστικά όμως βελτιώθηκαν ραγδαία στις επόμενες δεκαετίες. Η Mika Gissler, καθηγήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Πρόνοιας του Ελσίνκι, εξηγεί τους λόγους που συνέβη αυτό – ήταν το κουτί μητρότητας και η προγεννητική φροντίδα των γυναικών το 1940, όπως επίσης και το εθνικό σύστημα υγειονομικής ασφάλισης και το κεντρικό δίκτυο νοσοκομείων που αναπτύχθηκαν τη δεκαετία του ’60. Τα περιεχόμενα του κουτιού Στρώμα, κάλυμμα στρώματος, κατωσέντονο, παπλωματοθήκη, κουβέρτα, υπνόσακος/πάπλωμα Το ίδιο το κουτί που λειτουργεί και ως κρεβατάκι μωρού Στολή για τα χιόνια, καπέλο, γάντια με μόνωση και μποτάκια Λεπτό μπουφάν με κουκούλα και πλεκτό φορμάκι Κάλτσες και γάντια, πλεκτό καπέλο και μπαλακλάβα Φορμάκια, μωρουδιακά ρούχα και κολάν σε unisex χρώματα και σχέδια Πετσέτα μπάνιου με κουκούλα, ψαλιδάκι νυχιών, βούρτσα μαλλιών, οδοντόβουρτσα, θερμόμετρο μπάνιου, κρέμα για τις πάνες, πανάκι για πλύσιμο Σετ από υφασμάτινες πάνες και τετράγωνα κομμάτια μουσελίνας Βιβλίο με εικόνες και παιχνίδι για τα δόντια Μαξιλαράκια σουτιέν και προφυλακτικά Ύστερα από 75 χρόνια, το κουτί πλέον έχει γίνει ένα καθιερωμένο κομμάτι της ιεροτελεστίας προς τη μητρότητα για τους Φινλανδούς, ενώνοντας γενιές γυναικών. Η Reija Klemetti, 49 ετών από το Ελσίνκι, θυμάται να πηγαίνει στο ταχυδρομείο για να παραλάβει το κουτί για ένα από τα έξι της παιδιά. «Ήταν υπέροχο και είχα ενθουσιαστεί που το έπαιρνα και ήταν σαν την πρώτη μου υπόσχεση στο μωρό», λέει. «Η μαμά μου, φίλοι και συγγενείς, όλοι ανυπομονούσαν να δουν τι περιείχε και τι χρώματα είχαν επιλέξει τη χρονιά εκείνη». Η πεθερά της, 78 ετών, βασίστηκε πολύ στο κουτί όταν έκανε το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά της τη δεκαετία του ’60. Σε εκείνη τη φάση δεν είχε ιδέα τι θα μπορούσε να χρειαστεί, αλλά το κουτί τα περιείχε όλα. Πιο πρόσφατα, η κόρη της Klemetti, η Solja, 23 ετών, μοιράστηκε κι αυτή τον ενθουσιασμό που είχε τότε η μητέρα της, όταν κράτησε κι αυτή στα χέρια της το «πρώτο ουσιαστικό πράγμα» πριν από το ίδιο το μωρό. Σήμερα είναι μητέρα δύο μικρών παιδιών. «Είναι εύκολο να καταλάβεις ποια χρονιά γεννήθηκαν τα μωρά, γιατί τα ρούχα στο κουτί αλλάζουν λιγάκι κάθε χρόνο. Είναι όμορφο να συγκρίνεις και να σκέφτεσαι, «Α, αυτό το παιδί γεννήθηκε την ίδια χρονιά με το δικό μου»», αναφέρει η Titta Vayrynen, μια 35χρονη μητέρα δύο μικρών αγοριών. Για ορισμένες οικογένειες, τα περιεχόμενα του κουτιού θα ήταν οικονομικά απρόσιτα αν δεν ήταν δωρεάν, η Vayrynen βρήκε όμως πως της εξοικονόμησε περισσότερο χρόνο από ότι χρήματα. Εργαζόταν πολλές ώρες όσο ήταν έγκυος στο πρώτο της παιδί και ήταν ευχαριστημένη που δε χρειαζόταν να βγει για ψώνια και να συγκρίνει τιμές. «Υπήρχε μία πρόσφατη έρευνα πως οι Φιλανδέζες μαμάδες ήταν οι πιο ευτυχισμένες στον κόσμο και το κουτί ήταν το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό. Μας προσέχουν πάρα πολύ, ακόμη και τώρα που έχουν γίνει κάποιες περικοπές σε δημόσιες υπηρεσίες», αναφέρει. Όταν έκανε το δεύτερο αγόρι της, τον Ilmari, η Vayrynen επέλεξε τα χρήματα αντί το κουτί και απλά χρησιμοποίησε τα ρούχα του πρώτου της γιου, Aarni. Ένα αγόρι μπορεί να δώσει τα ρούχα του και σε ένα κορίτσι ή και το αντίστροφο, μιας και τα χρώματα έχουν επιλεγεί επίτηδες ουδέτερα. Βρεφική θνησιμότητα στη Φινλανδία, 1936 με 2010 για 1000 γέννες Τα περιεχόμενα του κουτιού έχουν αλλάξει πολύ με τα χρόνια, ανταποκρινόμενα στους διαφορετικούς καιρούς. Tις δεκαετίες ‘30 και ’40, περιείχε υφάσματα, επειδή οι μαμάδες συνήθιζαν να φτιάχνουν οι ίδιες τα ρούχα των μωρών τους. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όμως, οι φανέλες και το βαμβάκι χρειάζονταν από το Υπουργείο Άμυνας, έτσι κάποια από τα υλικά αντικαταστάθηκαν από χάρτινα σεντόνια και υφάσματα για φάσκιωμα. Τη δεκαετία του ’50 υπήρχε μία αύξηση στον αριθμό των έτοιμων ενδυμάτων, ενώ το ’60 και το ’70 άρχισαν να φτιάχνονται από νέα ελαστικά υφάσματα. Το 1968 έκανε την εμφάνισή του ο υπνόσακος και τον επόμενο χρόνο εμφανίστηκαν για πρώτη φορά πάνες μιας χρήσης. Όχι για πολύ. Στα τέλη του αιώνα επέστρεψαν οι υφασμάτινες πάνες και εγκαταλείφθηκαν οι μιας χρήσης, για λόγους περιβαλλοντικής συνείδησης. Το κουτί μητρότητας είχε σχεδιαστεί εξ αρχής για να ενθαρρύνει τους γονείς να φροντίζουν σωστά τα παιδιά τους. «Τα μωρά συνήθιζαν να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς τους και η σύσταση ήταν να σταματήσουν να το κάνουν αυτό», λέει ο Panu Pulma, καθηγητής Φινλανδικής και Σκανδιναβικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. «Η χρήση του κουτιού και ως κρεβάτι σήμαινε πως οι γονείς και τα μωρά άρχιζαν να κοιμούνται ξεχωριστά». Σε κάποια φάση, σταμάτησε να περιέχει μπιμπερό και πιπίλες για να προωθήσει τον θηλασμό. «Ένας από τους βασικούς στόχους του συστήματος ήταν να παροτρύνει τις μητέρες να θηλάσουν περισσότερο», λέει ο Pulma. «Κι αυτό συνέβη», προσθέτει. Πιστεύει επίσης πως το βιβλίο με τις εικόνες που περιλαμβάνεται έχει θετικό αποτέλεσμα, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να χειρίζονται τα βιβλία και μια μέρα, να διαβάσουν. Εκτός από όλα αυτά, λέει ο Pulma, το κουτί είναι ένα σύμβολο. Ένα σύμβολο για την ιδέα της ισότητας και της σπουδαιότητας των παιδιών. Η ιστορία του πακέτου μητρότητας 1938: Εφαρμόστηκε το Φινλανδικό Σχέδιο Επιχορηγήσεων Μητρότητας – τα δύο τρίτα των εγκύων εκείνη τη χρονιά μπορούσαν να λάβουν μετρητά, το κουτί μητρότητας ή ένα συνδυασμό και των δύο. Το κουτί άρχισε να χρησιμοποιείται ως βρεφικό κρεβατάκι στα φτωχά σπίτια γιατί δεν υπήρχε πάντα καθαρό μέρος για να κοιμηθεί το μωρό Δεκαετία 1940: Παρά τις ελλείψεις λόγω πολέμου, το πρόγραμμα συνεχίστηκε μιας και πολλοί Φιλανδοί έχασαν τα σπίτια τους λόγω βομβαρδισμών και εκκενώσεων 1942-6: Τα υφάσματα για το φάσκιωμα και τα σεντόνια της μητέρας αντικαταστάθηκαν από χαρτί 1949: Σταμάτησε να γίνεται έλεγχος εισοδήματος, το πακέτο πλέον προσφέρεται σε όλες τις Φιλανδέζες μητέρες – αρκεί να έχουν κάνει προγεννητικό έλεγχο 1957: Τα υφάσματα και τα υλικά ραπτικής αντικαταστάθηκαν πλήρως από έτοιμα ενδύματα 1969: Προστέθηκαν στο πακέτο πάνες μιας χρήσης Δεκαετία 1970: Με όλο και περισσότερες εργαζόμενες μητέρες, τα παλιά υφάσματα αντικαταστάθηκαν από ελαστικό βαμβάκι για ευκολότερο πλύσιμο και πολύχρωμα σχέδια 2006: Επέστρεψαν οι υφασμάτινες πάνες, σταμάτησε να συμπεριλαμβάνεται μπιμπερό για να ενισχυθεί ο θηλασμός